O dr Radosław Kramarski OFM Conv
Godność ludzka dotyczy każdego człowieka, bez względu na płeć, na to jakie stanowisko zajmuje, czy z jakiego kraju pochodzi, albo jakiej jest rasy i jaką wyznanje religie. Już Arystoteles uważał poczucie godności za cnotę, a Emmanuel Kant podkreślał, by człowieka traktować jako cel sam w sobie, a nie jako narzędzie do osiągnięcia jakiegoś celu. Godność nierozerwalnie związana jest z szacunkiem, szacunkiem człowieka zarówno do samego siebie jak i do drugiego człowieka, bez względu na wszystko tzn. również wtedy, gdy mamy do czynienia z człowiekiem popełniającym przestępstwo lub inny czyn niemoralny.
Słowo „godność” można rozumieć na dwa sposoby. Pierwszy oznacza po prostu: imię i nazwisko. Drugi nie jest już taki prosty do wyjaśnienia. Godność powinien posiadać każdy i każda z nas. Wówczas człowiek jest świadomy własnych wartości, jednak nie wywyższa się z tym ponad innych. Potrafi drugiemu wskazać dobra, jakie niesie z sobą życie, darzy szacunkiem innych. Posiada też szacunek dla samego siebie oraz honor i dumę.
Godność osoby ludzkiej ma podstawę w stworzeniu jej na obraz i podobieństwo Boże, obdarzonej duchową i nieśmiertelną duszą, rozumem i wolną wolą. Osoba ludzka jest zwrócona do Boga i przeznaczona do szczęścia wiecznego. Zakłada w sobie prawość sumienia moralnego (gdy prawda o dobru moralnym, uznana przez sąd sumienia, jest zgodna z prawem rozumu i prawem Bożym). Z racji tejże samej godności osoby, człowiek nie powinien być przymuszony do działania wbrew sumieniu i nie powinien też spotykać się z przeszkodami, gdy działa zgodnie ze swoim sumieniem. Godność to pozytywna wartość człowieka, która winna przysługiwać mu w kontakcie z innymi ludźmi. Ściśle odnosi się do pojęcia wolności i moralności, tym samym wykluczając postawy charakteryzujące się egoizmem, traktowaniem drugiego człowieka w sposób przedmiotowy (jako towar lub rzecz), egocentryczny i roszczeniowy. Ks. Tischner pisał, że to dzięki godności i nadziei jaką człowiek w sobie nosi, w każdej chwili można porzucić swoje negatywne przyzwyczajenia, dokonać pozytywnej zmiany i osiągnąć pewne „moralne dostojeństwo”. Źródłem zawierającym dane na temat godności człowieka jest niewątpliwie Księga Rodzaju. I chociaż nie można w niej znaleźć samego terminu „godność”, to jednak zawiera ona ideę tego pojęcia, ponieważ mówi o stworzeniu człowieka na obraz i podobieństwo Boga, dzięki czemu człowiek uzyskał wyjątkową pozycję w świecie (por. Rdz 1, 26). Teksty biblijne zawierają również szereg innych wypowiedzi wskazujących na wysoki status człowieka. Człowiek jako mężczyzna i kobieta został stworzony na obraz Boży – Imago Dei (por. Rdz 1, 27). Całe stworzenie osiąga swój punkt kulminacyjny w powołaniu do życia człowieka, który został obdarzony „chwałą i czcią” (Ps 4, 6). Ta królewska godność przynależy człowiekowi jako człowiekowi i jest pierwotna w stosunku do wszelkich różnic dotyczących płci, narodowości, religii lub klasy. Jest ona dziełem Boga i On sam jest jej gwarantem. Opis stworzenia człowieka wskazuje na jego transcendencję nad przyrodą i na jego szczególną więź z Bogiem. Człowiek jest kimś wyjątkowym w całym dziele stworzenia. Szczytem ludzkiej godności według Objawienia jest to, że sam Bóg przyjął ludzką naturę. Szczególnie tę prawdę uwydatnił św. Jan w Prologu, pisząc: „Na początku było Słowo, Słowo było u Boga, Bogiem było Słowo […]. Słowo stało się ciałem i mieszkało między nami […]” (J 1, 1. 14). Opis ludzkiego życia Słowa wcielonego, Jego śmierć i zmartwychwstanie w ludzkim ciele – wszystko to stanowi najwyższe potwierdzenie godności ludzkiego bytu osobowego, ze względu na szczególną więź człowieka z Bogiem. Biblijna godność człowieka wiąże się z zagadnieniem wolności. W wielkim wyjściu z Egiptu do Ziemi Obiecanej, przejściu przez Morze Czerwone Bóg jawi się jako Wyzwoliciel; prowadzi swój lud z egipskiej ziemi niewoli do wolności. Godność człowieka jest wartością daną, nieodłączną od ludzkiej istoty i niezależną od jakiejkolwiek cechy, która może się zmieniać i posiadać różne stopnie. Podstawę tego statusu można znaleźć w takich uzdolnieniach, jak abstrakcyjne myślenie, język, sumienie i wolna wola, które istota ludzka może rozwijać i praktykować, o ile nie jest ograniczona przez chorobę, przymus lub nakaz. Posiadanie ludzkiej godności implikuje pewne niezmienne obowiązki wobec innych ludzi, do których należą: szacunek dla życia, wolności i bezpieczeństwa osób oraz odpowiedzialne zarządzanie światem zwierząt i całą naturą. Chrześcijaństwo dodaje do tego obowiązek czci dla Boga. Godność człowieka jest wartością, którą chronią prawa człowieka. Wrodzone atrybuty człowieka, leżące u podstaw jego godności to: świadomość, wolność i odpowiedzialność, mogą odznaczać się różnym stopniem rozwoju i można z nich różnie korzystać. Atrybuty te powinny być utrwalane i promowane. Natura intelektualna powinna być udoskonalona przez mądrość, wolność, poprzez uwalnianie się od namiętności. Człowiek powinien zatem rozwijać się harmonijnie i integralnie. Człowiek postępuje źle, gdy tę godność narusza, dobrze – gdy ją respektuje
i promuje.Godność jest wartością społeczną ukierunkowaną na życzliwość i przyzwoitość, szacunek, a także na moralne zachowanie. Najczęściej pojęcie to poruszane jest w filozofii chrześcijańskiej, gdyż związane jest z pojęcie sumienia i życia zgodnie z sumieniem, gdzie człowiek, ze względu na swą godność (która należy mu się z samego faktu bycia istotą ludzką) nigdy nie może zostać poniżony i unicestwiony. Wynika to z tego, że został stworzony na obraz i podobieństwo Boga (Rdz. 1,27) obdarzony duchową i nieśmiertelną duszą, rozumem i wolną wolą . Godność jest czymś czego nie można mu odebrać, jest wartością nieutracalną.
Bibliografia
Pius XI, Encyklika Quadragesimo Anno o chrześcijańskim ustroju społecznym (15.05.1931), Warszawa 2002.
Jan XXIII, Encyklika Pacem in terris o pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności (11.04.1963), Kraków 2003.
Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus w setną rocznicę Rerum novarum (1.05.1991), Kraków 2013.
I. Stolarczyk, Nadprzyrodzony wymiar godności człowieka w: Tarnowskie Studia Teologiczne 37 (2018) nr 1–2, s. 263–279 http://dx.doi.org/10.15633/tst.3262
O dr Radosław Kramarski OFM Conv
Godność ludzka dotyczy każdego człowieka, bez względu na płeć, na to jakie stanowisko zajmuje, czy z jakiego kraju pochodzi, albo jakiej jest rasy i jaką wyznanje religie. Już Arystoteles uważał poczucie godności za cnotę, a Emmanuel Kant podkreślał, by człowieka traktować jako cel sam w sobie, a nie jako narzędzie do osiągnięcia jakiegoś celu. Godność nierozerwalnie związana jest z szacunkiem, szacunkiem człowieka zarówno do samego siebie jak i do drugiego człowieka, bez względu na wszystko tzn. również wtedy, gdy mamy do czynienia z człowiekiem popełniającym przestępstwo lub inny czyn niemoralny.
Słowo „godność” można rozumieć na dwa sposoby. Pierwszy oznacza po prostu: imię i nazwisko. Drugi nie jest już taki prosty do wyjaśnienia. Godność powinien posiadać każdy i każda z nas. Wówczas człowiek jest świadomy własnych wartości, jednak nie wywyższa się z tym ponad innych. Potrafi drugiemu wskazać dobra, jakie niesie z sobą życie, darzy szacunkiem innych. Posiada też szacunek dla samego siebie oraz honor i dumę.
Godność osoby ludzkiej ma podstawę w stworzeniu jej na obraz i podobieństwo Boże, obdarzonej duchową i nieśmiertelną duszą, rozumem i wolną wolą. Osoba ludzka jest zwrócona do Boga i przeznaczona do szczęścia wiecznego. Zakłada w sobie prawość sumienia moralnego (gdy prawda o dobru moralnym, uznana przez sąd sumienia, jest zgodna z prawem rozumu i prawem Bożym). Z racji tejże samej godności osoby, człowiek nie powinien być przymuszony do działania wbrew sumieniu i nie powinien też spotykać się z przeszkodami, gdy działa zgodnie ze swoim sumieniem. Godność to pozytywna wartość człowieka, która winna przysługiwać mu w kontakcie z innymi ludźmi. Ściśle odnosi się do pojęcia wolności i moralności, tym samym wykluczając postawy charakteryzujące się egoizmem, traktowaniem drugiego człowieka w sposób przedmiotowy (jako towar lub rzecz), egocentryczny i roszczeniowy. Ks. Tischner pisał, że to dzięki godności i nadziei jaką człowiek w sobie nosi, w każdej chwili można porzucić swoje negatywne przyzwyczajenia, dokonać pozytywnej zmiany i osiągnąć pewne „moralne dostojeństwo”. Źródłem zawierającym dane na temat godności człowieka jest niewątpliwie Księga Rodzaju. I chociaż nie można w niej znaleźć samego terminu „godność”, to jednak zawiera ona ideę tego pojęcia, ponieważ mówi o stworzeniu człowieka na obraz i podobieństwo Boga, dzięki czemu człowiek uzyskał wyjątkową pozycję w świecie (por. Rdz 1, 26). Teksty biblijne zawierają również szereg innych wypowiedzi wskazujących na wysoki status człowieka. Człowiek jako mężczyzna i kobieta został stworzony na obraz Boży – Imago Dei (por. Rdz 1, 27). Całe stworzenie osiąga swój punkt kulminacyjny w powołaniu do życia człowieka, który został obdarzony „chwałą i czcią” (Ps 4, 6). Ta królewska godność przynależy człowiekowi jako człowiekowi i jest pierwotna w stosunku do wszelkich różnic dotyczących płci, narodowości, religii lub klasy. Jest ona dziełem Boga i On sam jest jej gwarantem. Opis stworzenia człowieka wskazuje na jego transcendencję nad przyrodą i na jego szczególną więź z Bogiem. Człowiek jest kimś wyjątkowym w całym dziele stworzenia. Szczytem ludzkiej godności według Objawienia jest to, że sam Bóg przyjął ludzką naturę. Szczególnie tę prawdę uwydatnił św. Jan w Prologu, pisząc: „Na początku było Słowo, Słowo było u Boga, Bogiem było Słowo […]. Słowo stało się ciałem i mieszkało między nami […]” (J 1, 1. 14). Opis ludzkiego życia Słowa wcielonego, Jego śmierć i zmartwychwstanie w ludzkim ciele – wszystko to stanowi najwyższe potwierdzenie godności ludzkiego bytu osobowego, ze względu na szczególną więź człowieka z Bogiem. Biblijna godność człowieka wiąże się z zagadnieniem wolności. W wielkim wyjściu z Egiptu do Ziemi Obiecanej, przejściu przez Morze Czerwone Bóg jawi się jako Wyzwoliciel; prowadzi swój lud z egipskiej ziemi niewoli do wolności. Godność człowieka jest wartością daną, nieodłączną od ludzkiej istoty i niezależną od jakiejkolwiek cechy, która może się zmieniać i posiadać różne stopnie. Podstawę tego statusu można znaleźć w takich uzdolnieniach, jak abstrakcyjne myślenie, język, sumienie i wolna wola, które istota ludzka może rozwijać i praktykować, o ile nie jest ograniczona przez chorobę, przymus lub nakaz. Posiadanie ludzkiej godności implikuje pewne niezmienne obowiązki wobec innych ludzi, do których należą: szacunek dla życia, wolności i bezpieczeństwa osób oraz odpowiedzialne zarządzanie światem zwierząt i całą naturą. Chrześcijaństwo dodaje do tego obowiązek czci dla Boga. Godność człowieka jest wartością, którą chronią prawa człowieka. Wrodzone atrybuty człowieka, leżące u podstaw jego godności to: świadomość, wolność i odpowiedzialność, mogą odznaczać się różnym stopniem rozwoju i można z nich różnie korzystać. Atrybuty te powinny być utrwalane i promowane. Natura intelektualna powinna być udoskonalona przez mądrość, wolność, poprzez uwalnianie się od namiętności. Człowiek powinien zatem rozwijać się harmonijnie i integralnie. Człowiek postępuje źle, gdy tę godność narusza, dobrze – gdy ją respektuje
i promuje.Godność jest wartością społeczną ukierunkowaną na życzliwość i przyzwoitość, szacunek, a także na moralne zachowanie. Najczęściej pojęcie to poruszane jest w filozofii chrześcijańskiej, gdyż związane jest z pojęcie sumienia i życia zgodnie z sumieniem, gdzie człowiek, ze względu na swą godność (która należy mu się z samego faktu bycia istotą ludzką) nigdy nie może zostać poniżony i unicestwiony. Wynika to z tego, że został stworzony na obraz i podobieństwo Boga (Rdz. 1,27) obdarzony duchową i nieśmiertelną duszą, rozumem i wolną wolą . Godność jest czymś czego nie można mu odebrać, jest wartością nieutracalną.
Bibliografia
Pius XI, Encyklika Quadragesimo Anno o chrześcijańskim ustroju społecznym (15.05.1931), Warszawa 2002.
Jan XXIII, Encyklika Pacem in terris o pokoju między wszystkimi narodami opartym na prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności (11.04.1963), Kraków 2003.
Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus w setną rocznicę Rerum novarum (1.05.1991), Kraków 2013.
I. Stolarczyk, Nadprzyrodzony wymiar godności człowieka w: Tarnowskie Studia Teologiczne 37 (2018) nr 1–2, s. 263–279 http://dx.doi.org/10.15633/tst.3262
