ks. dr Łukasz Sadłocha
W tamtym roku na rynku wydawniczym pojawiła się kolejna książka czeskiego duchownego Tomáša Halíka zatytułowana „Popołudnie chrześcijaństwa”. Tytuł nawiązuje do metafory szwajcarskiego psychiatry i psychologa Carla Gustava Junga, który to porównał bieg ludzkiego życie do biegu dnia. Halík podjął się aplikacji owej metafory do historii chrześcijaństwa. Przedpołudnie było długim czasem budowania instytucjonalnych i doktrynalnych struktur. Potem na chrześcijaństwo przyszedł kryzys południa wstrząsając tymi strukturami. Obecnie stoimy u progu popołudnia. Kończy się okres kryzysu i pojawiają się rysy dojrzalszej postaci chrześcijaństwa. Na tym historycznym tle Halík dostrzega również rysy wiary otwartej na różnorodność i akceptację innych ludzi, narodów, kultur i religii. Koncepcję tej wiary proponował już w swoich poprzednich publikacjach. Ponieważ opisane we wspomnianej książce rysy są kolejnymi, a jego publikacje mają szeroką rozpiętość czasową, warto więc sięgnąć chociażby do dwóch nienowych już opracowań, by ukazać wciąż warte rozważenia kwestie.
Ks. Rafał Pokrywiński (2012) w recenzji książki „Cierpliwość wobec Boga” Halíka (2012) opisuje blaski i cienie wiary opisanej przez czeskiego filozofa. Blaski dotyczą przede wszystkim niedocenianej roli kryzysów w wierze. Współcześnie zapomnieliśmy, że wiara nie stanowi monolitu a decyzja o niej nie przesądza o braku trudności na dalszej drodze. Świat ze swoją świeckością i doczesnością, powodując trudności i kryzysy w wierze, uświadamia nam złożoność zagadnienia wiary. Cieniem niestety jest uznanie takiego naprzemiennego przechodzenia wiary i jej kryzysów za typowy rozwój głębokiej wiary. Cnota miłości chrześcijańskiej praktykowana w życiu codziennym św. Teresy z Lisieux przeżywającej noce wiary, odróżnia ją jednak od kryzysów przeżywanych przez filozofa Fryderyka Nietzschego.
Słysząc o kryzysie, na myśl przychodzi od razu chęć zarządzania tym kryzysem polegająca na maksymalnym minimalizowaniu niepożądanych skutków. Pojawiają się zatem tematy powiązane z kryzysem, które można by odnieść również do wiary. Np. świadomość zaistnienia może nawet niejednego kryzysu w swojej wierze, odróżnienie kryzysu wiary od np. towarzyszącej nam depresji, wcześniejsze gotowanie się na możliwy kryzys wiary. Z pewnością samo przyglądanie się kryzysowi nie prowadzi do niczego dobrego, a tym bardziej trudno sobie wyobrazić, by miało prowadzić do rozwoju wiary.
Ks. Łukasz Libowski (2013) w swojej pracy poświęconej uwagom Halíka dotyczącym napięcia utrzymującego się pomiędzy wiarą a jej wypaczeniem, podkreśla iż według czeskiego duchownego wiara jest relacją, spotkaniem z Bogiem ukrytym. To nie tyle wiara w Boga, co wiara do Boga. Jest rzeczywistością dynamiczną ku Tajemnicy, którą jest Bóg. Wiara jest otwarciem na wszechprzekraczalność i niewyczerpalność rzeczywistości, a ta głębia rzeczywistości jest blisko Boga. Do Boga nie da się dotrzeć za pomocą spekulacji czy też przez ryty praktyk, można się tylko zbliżyć do Niego jako Tajemnicy, poprzez wyjście z szablonów myślenia już myślanego, z pajęczyny rozumu. Stąd wiara jest bliższa sztuce przekraczającej horyzonty już wyrażone i ukształtowane, niż fizyce nowożytnej opartej na mechanice.
Wielu naukowców wciąż żywi przekonanie, jakoby fizyka odzierała Wszechświat z jego tajemniczości i piękna. Jednakże dużą część zdumiewa to odkrywanie kolejnych tajemnic Wszechświata za pomocą dobrze znanych, ale i rozwijanych metod matematycznych. Podobnie, korzystanie ze sprawdzonych przez wieki praktyk duchowych, wciąż pozwala ludziom ubogacać swoją wiarę i ze zdumieniem spoglądać na ukrytego Boga. Potwierdzają to liczne wznowienia dzieł Ojców i Doktorów Kościoła.
Z pewnością dotychczasowe jak i kolejne publikacje czeskiego duchownego doczekają się niejednego opracowania, a być może i powyższe kwestie zostaną rozszerzone.
Halík Tomáš, Cierpliwość wobec Boga. Spotkanie wiary z niewiarą, przeł. Andrzej Babuchowski, Kraków: WAM 2012.
Halík Tomáš, Popołudnie chrześcijaństwa. Odwaga do zmiany, przeł. Tomasz Maćkowiak, Kraków: WAM 2022.
Libowski Łukasz, Między wiarą i ideologią. Tomáša Halíka uwagi niektóre, [w:] Drogi wiary, [red.] Drzyżdżyk Szymon, Jarosz Tomasz, Kraków: Tyniec 2013, s. 205-226.
Pokrywiński Rafał, Recenzja Tomáš Halík. Cierpliwość wobec Boga. Spotkanie wiary z niewiarą. Przeł. A. Babuchowski. Kraków: Wydawnictwo WAM 2012 ss. 204, Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii 4(59)2012, s. 304-309.
