Ks. dr Krzysztof Cisek
Proces beatyfikacyjny ks. Stanisława Sudoła jest prowadzony przez diecezję sandomierską . Rozpoczął się 19 marca 2014 roku w bazylice katedralnej w Sandomierzu publiczną sesją wstępną, której przewodniczył biskup sandomierski Krzysztof Nitkiewicz. Po odśpiewaniu hymnu do Ducha Świętego i modlitwie wstępnej biskupa postulator przedstawił biografię ks. Stanisława Sudoła i przedłożył biskupowi prośbę o formalne rozpoczęcie dochodzenia diecezjalnego dotyczącego jego życia, cnót heroicznych, opinii świętości i znaków. Biskup przyjął prośbę i przekazał ją na ręce kanclerza Kurii Diecezjalnej w Sandomierzu, który odczytał tekst prośby postulatorskiej, a także zgodę Stolicy Apostolskiej na rozpoczęcie tego procesu oraz dekrety nominacyjne poszczególnych członków trybunału powołanego do prowadzenia tej sprawy. Po tym akcie biskup ogłosił formalne rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego ks. Stanisława Sudoła i wręczył dekrety kapłanom wchodzącym w skład trybunału. Kolejnym etapem pierwszej publicznej sesji była przysięga wiernego wypełnienia zadania oraz dochowania urzędowej tajemnicy, którą złożyli: biskup, członkowie trybunału, a także postulator i doręczyciel pism. Postulator przekazał także na ręce biskupa sandomierskiego listę świadków, którzy będą przesłuchiwani w tym procesie. Na zakończenie został podpisany protokół z pierwszej uroczystej sesji . Od tamtego momentu ks. Stanisławowi Sudołowi przysługuje tytuł Sługa Boży.
Kanoniczne pojęcie świętości
Prawo kanoniczne zajmuje się pojęciem świętości ze względu na prawo kanonizacyjne. Z tego względu w kanonistyce przyjęło się określenie „świętość kanonizowana”. To wyrażenie oznacza taką świętość, która została uroczyście ogłoszona w formie dekretu papieskiego. Takim dekretem jest akt beatyfikacji albo akt kanonizacji .
W sprawach beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych wyznawców – taką jest sprawa ks. Stanisława Sudoła – wymagane jest udowodnienie długotrwałej praktyki wszystkich cnót chrześcijańskich . Papież Benedykt XIV wyliczył cechy, jakie powinny mieć cnoty, które mogą być uznane w procesie za wystarczające do beatyfikacji czy kanonizacji: chrześcijańskie, heroiczne, wybitne, przejawiające się w konkretnych okolicznościach życia, praktykowane przez dłuższy okres, obejmujące całość życia duchowego, praktykowane ochotnie, natychmiast i z umiłowaniem. Do beatyfikacji lub kanonizacji wymaga się udowodnienia praktyki wszystkich cnót, chociaż nie wszystkie muszą występować w równym stopniu. Cnota chrześcijańska, aby została uznana za heroiczną, powinna sprawiać, że praktykujący ją działa ochotnie, natychmiast, radośnie, w sposób wybijający się ponad przeciętność, bez ludzkiego wyrachowania i dla celu nadprzyrodzonego. Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych za miarę świętości wyznawcy uznaje stwierdzenie heroiczności cnót .
Mówiąc o świętości chciałbym odwołać się także do słów papieża Benedykta XV, który w mowie wygłoszonej z racji promulgacji dekretu o heroiczności cnót Jana Chrzciciela z Burgundii w 1916 r. powiedział, że „świętość polega właściwie jedynie na zgadzaniu się z wolą Bożą, wyrażaną poprzez nieustanne i bardzo dokładne wypełnianie obowiązków swojego stanu” . W tekście dekretu orzekającego heroiczność cnót podkreślono, iż Sługa Boży, chociaż nie odznaczał się nadzwyczajnością w swoim życiu i działalności, to ten fakt nie przeszkadza, aby stwierdzić, że cnoty spełniał w stopniu heroicznym. Ten sam papież powołując się m.in. na doktrynę św. Tomasza z Akwinu i naukę Benedykta XIV, w 1922 r. ponownie podkreślił konieczność stwierdzenia do beatyfikacji stałej woli Sługi Bożego do wiernego i ciągłego wypełniania obowiązków i zadań wypływających z jego stanu życia . Prawnicy podkreślają, że analiza treści dekretu Jana Nepomucena Neumana pozwala na wyciągnięcie wniosku, iż Kongregacja zmierzała do wykazania, że właśnie stałe wypełnianie obowiązków swojego stanu jest zrównane z heroicznością cnót . Podobnie Sobór Watykański II naucza, że obowiązki wynikające z przynależności do określonego instytutu zakonnego, stowarzyszenia życia apostolskiego, stanu kapłańskiego, czy nawet świeckich zawodów jeżeli są wypełniane z gorliwością ducha, wytrwale i z ochotnym poddaniem się woli Bożej, dzień po dniu, chwila po chwili – świadczą o świętości . Ks. prof. Henryk Misztal zauważa, iż świętość nie może polegać na zachowaniach nadzwyczajnych, gdyż wtedy nie byłaby dostępna dla wszystkich .
Etapy postępowania beatyfikacyjnego
Wyróżnia się dwa zasadnicze etapy postępowania beatyfikacyjnego:
- a) dochodzenie diecezjalne, którego celem jest zebranie wszystkich środków dowodowych odnoszących się do życia, działalności, śmierci, opinii świętości i fundamentu tej opinii, tzn. heroiczności cnót kandydata na ołtarze oraz zebranie dowodów ewentualnych cudów. Na etapie diecezjalnym nie rozstrzyga się czy rzeczywiście sługa Boży praktykował cnoty w stopniu heroicznym, ale chodzi przede wszystkim o zebranie dowodów, czyli wszelkich dokumentów i przesłuchanie świadków mogących zaświadczyć o świętości kandydata na ołtarze;
- b) studium w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych: przygotowanie i druk positio, badania merytoryczne, zatwierdzenie cudów, promulgacja dekretów.
Osoby w dochodzeniu diecezjalnym
Powód sprawy beatyfikacyjnej, to osoba fizyczna lub prawna w Kościele, która ją popiera i przyjmuje za nią odpowiedzialność moralną i ekonomiczną . Zatem powodem może być każdy wierny lub instytut zakonny, stowarzyszenie życia apostolskiego, diecezja, parafia lub stowarzyszenie wiernych . W postępowaniu beatyfikacyjnym Sługi Bożego ks. Stanisława Sudoła powodem jest diecezja sandomierska .
Sprawę kanonizacyjną prowadzi powód przez prawnie ustanowionego postulatora . Termin postulator pochodzi od łacińskiego słowa postulo i oznacza „stać przy czymś mocno”, „bardzo przy czymś obstawać”. Postulatora ustanawia powód przez udzielenie mu pełnomocnictwa, zredagowanego według przepisów prawa . W postępowaniu diecezjalnym działa postulator diecezjalny, w fazie rzymskiej postępowania kanonizacyjnego działa postulator rzymski. Urząd postulatora mogą sprawować kapłani, zakonnicy, a także wierni świeccy. Postulator powinien mieć odpowiednie przygotowanie teologiczne i kanoniczne . Oprócz wiedzy wymaga się, aby postulator był pełnoletni i odznaczał się nienaruszoną sławą . Do obowiązków postulatora należy przede wszystkim przeprowadzenie wstępnego sprawdzenia warunków do rozpoczęcia sprawy, tj. zebrania wiadomości na temat życia Sługi Bożego, opinii świętości, ważności sprawy i ewentualnych przeszkód. O tym wszystkim postulator ma obowiązek poinformować biskupa diecezjalnego jeszcze przed rozpoczęciem sprawy. Obowiązkiem postulatora jest także złożenie prośby o wszczęcie postępowania kanonizacyjnego. Razem z prośbą postulator przedstawia biografię Sługi Bożego lub udokumentowaną relację ułożoną chronologicznie na temat życia, działalności, cnót, opinii świętości oraz listę świadków w odniesieniu do cnót, opinii świętości lub cudów . Postulator jest zobowiązany także do złożenia wyjaśnień w sprawie ewentualnych przeszkód. Innym istotnym obowiązkiem postulatora jest szerzenie prywatnego kultu kandydata na ołtarze. Dokonuje się to poprzez rozpowszechnianie jego życiorysu, obrazka z modlitwą o beatyfikację, a także poprzez przybliżanie wiernym postaci kandydata na ołtarze za pomocą publikacji, książek, artykułów, wygłaszanych referatów, odniesień w kazaniach, czy rekolekcjach. Ponadto postulator jako pełnomocnik sprawy czuwa nad całym dochodzeniem diecezjalnym .
Osobą kompetentną do prowadzenia dochodzenia na terenie diecezji jest biskup, na którego terytorium Sługa Boży zmarł. Biskup zazwyczaj jednak nie prowadzi procesu diecezjalnego osobiście, ale mianuje odpowiednio przygotowanego kapłana zwanego delegatem biskupim. Może to być wikariusz sądowy lub inny odpowiednio przygotowany kapłan . Postępowanie kanonizacyjne na poziomie diecezji ma wiele cech postępowania sądowego: biskup lub jego delegat pełni rolę sędziego – przesłuchuje, wydaje dekrety, podejmuje decyzje.
W postępowaniu występują promotor sprawiedliwości i notariusz, którzy działają zachowując formalności procesowe. Promotor sprawiedliwości stoi na straży zachowania przepisów prawa kanonicznego i do niego głównie należy przygotowanie pytań dla przesłuchania świadków i biegłych w dochodzeniu diecezjalnym. Jest on również obecny przy przesłuchaniu świadków i biegłych. Po zakończeniu postępowania diecezjalnego wyraża aprobatę, że wszystko zostało dokonane zgodnie z prawem. Promotorem sprawiedliwości może być jedynie kapłan posiadający odpowiednią wiedzę teologiczną i kanoniczną oraz dokładną znajomość specyfiki danej sprawy . Zeznania świadków powinny być spisane i podpisane przez notariusza. Akta nie podpisane przez notariusza są nieważne .
W dochodzeniu diecezjalnym nie może zabraknąć pisarza, który przepisze akta całego postępowania robiąc tzw. transumpt. Trybunał na wniosek postulatora angażuje także tłumaczy, aby zeznania świadków i dokumenty sporządzić w języku dopuszczalnym przez Kongregację Spraw Kanonizacyjnych . Wszyscy ci urzędnicy składają przysięgę na wierność wypełnienia powierzonego im zadania oraz dochowania tajemnicy .
Wśród osób biorących udział w procesie kanonizacyjnym są także różnego rodzaju specjaliści i biegli sądowi. Są to osoby powołane przez sędziego, które opierając się na doświadczeniu lub wiedzy wydają opinię dla potwierdzenia jakiegoś faktu bądź poznania prawdziwej natury jakiejś rzeczy . W sprawach kanonizacyjnych jako biegli biorą udział cenzorzy teologowie, grafolodzy, lekarze, historycy i archiwiści oraz innego rodzaju eksperci, którzy nie są ściśle biegłymi.
Przedmiot dowodzenia i środki dowodowe
We wszystkich sprawach kanonizacyjnych przedmiotem dowodzenia jest opinia świętości życia lub męczeństwa, opinia cudów, życie kandydata na ołtarze, w sposób szczególny heroiczność cnót gdy chodzi o wyznawcę (tak jest w przypadku procesu beatyfikacyjnego Sługi Bożego ks. Stanisława Sudoła), a ponadto cud, jako fakt, którego nie można wytłumaczyć za pomocą praw natury. Ponadto przedmiotem dowodzenia jest opinia o świętości, brak kultu publicznego i tożsamość relikwii .
Środkami dowodowymi w postępowaniu kanonizacyjnym są: dokumenty , zeznania świadków, opinie biegłych i oględziny sądowe. Najbardziej popularnym i koniecznym w procesach kanonizacyjnych środkiem dowodowym są zeznania świadków .
Stwierdzenie braku kultu publicznego
Według obowiązującego ustawodawstwa zabronione jest, aby Sługa Boży odbierał publiczny kult kościelny bez uprzedniej zgody Stolicy Apostolskiej . Dlatego też przed zamknięciem dochodzenia biskup lub jego delegat wraz z promotorem sprawiedliwości i notariuszem powinni udać się na miejsce grobu Sługi Bożego oraz do innych miejsc z nim związanych, w celu sprawdzenia, czy nie ma tam czegokolwiek, co świadczyłoby o oddawaniu zmarłemu w opinii świętości publicznego kultu kościelnego. Po wypełnieniu tych czynności biskup lub jego delegat wydaje stosowne orzeczenie .
Publikacja akt procesu
Po zebraniu wszystkich dowodów dokumentalnych i zeznań świadków biskup diecezjalny lub jego delegat powinien przystąpić do publikacji akt dochodzenia . Czynność ta wynika z przepisu Kodeksu Prawa Kanonicznego, który domaga się we wszystkich procesach kanonicznych publikacji akt pod sankcją nieważności . W tym celu biskup lub jego delegat wydaje odpowiedni dekret publikacji akt. W akcie publikacji chodzi przede wszystkim o to, by rzecznik sprawiedliwości miał możliwość zbadania akt pod kątem ich zgodności z wymogami prawa i mógł zgłosić swoje ewentualne uwagi lub postulaty w sprawie zgłoszenia nowych dowodów. W dekrecie publikacji akt, daje się także możliwość ich zbadania postulatorowi sprawy, który powinien zachować powściągliwość na temat ich zawartości .
Tłumaczenie akt i przygotowanie transumptu
28. 02. 2014, DZIKOWIEC
ZDJECIA ARCHIWALNE KS. STANISLAW SUDOL
FOTO:KS. TOMASZ LIS/ GN
W przypadku procesu beatyfikacyjnego Sługi Bożego ks. Stanisława Sudoła konieczne będzie przetłumaczenie akt oryginalnych dochodzenia – zeznań świadków i dokumentów – na jeden z języków dopuszczalnych w Kongregacji. Tłumacz wykonujący to zadanie składa przysięgę, że wiernie wypełni swoje zadanie i dochowa urzędowej tajemnicy . Wszystkie akta oryginalne dochodzenia diecezjalnego stanowią archetyp. Kopia zgodna z aktami oryginalnymi nazywa się transumptem . Sporządza się dwie kopie tłumaczenia akt. Obie kopie podlegają porównaniu ze sobą, a następnie winny być przesłane do Kongregacji .
Sesja zamykająca proces w diecezji i przesłanie akt do Kongregacji
Postępowanie diecezjalne kończy się dwoma aktami: przygotowaniem transumptu, jego porównaniem z oryginałem akt i tłumaczeniem na język akceptowany przez Kongregację oraz sesją zamykającą postępowanie diecezjalne. Według obowiązującego prawa, dwa egzemplarze transumptu wysyła się do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Dołącza się dwa egzemplarze tłumaczenia na język przyjmowany w Kongregacji. Akta dochodzenia powinny być przekazane do Kongregacji pewną drogą – np. przewiezione osobiście lub wysłane pocztą dyplomatyczną Stolicy Apostolskiej
